Afgelopen september (2015) keerden we terug naar Balani voor het tweede deel van de Start Your Business Training bij de Mangyan, in het bijzonder de Tawbuid Occidental Stam. In juni hadden we het eerste deel al gedaan, en waren geeindigd met het marktonderzoek. Voor dit marktonderzoek moesten van de berg afkomen en naar het dal gaan om de lokale markt te onderzoeken.
De 12 deelnemers van de training in juni waren nu terug en keken uit naar het vervolg van de training. Ze brachten zelf hun kinderen mee die konden leen en schrijven, zodat die hen konden helpen de leerstof te begrijpen, te helpen met het opschrijven van de antwoorden in de oefeningen, en helpen door het werkboek voor te leen aan hun ouders. Zelf hebben ze vroeger niet de moegelijkheid gehad om naar school te gaan en te leren lezen en schrijven.
De kinderen hadden zelf een weekje vrij van hun eigen school, en konden op deze manier helpen met de training. Daardoor ging de training veel sneller dan de vorige keer. We gingen verder bij oefening 14 en konden doorwerken tot de 31ste oefening. In totaal zijn er 39 oefeningen. Ook al betekent dat dat we nog een keer terug moeten komen om de training af te maken, het laat ook zien dat er hard is doorgewerkt (oefening 1 t/m 13 waren eenvoudig, oefening 14 t/m 31 ingewikkeld). Op de een of andere manier begrepen de deelnemers de lesstof sneller en beter. De meeste van hun bedrijfplannen gaan over het planten en verkopen van rijst en gewassen.
We hebben ook gezien hoe onze Mangyan trainers zichzelf verbeterd hebben sinds de vorige training, zelf voor wat betreft de onderwerpen waarvoor berekeningen nodig zijn en moeten worden uitgelegd. Ze gaven aan dat ze begrijpen dat ze de balans in de gaten moeten houden tussen ‘de vaart in de training houden’ en checken of de individuele deelnemers de lessen begrijpen. Ze gaven ook aan dat ze de lesstof meer en meer zelf begrijpen doordat ze het onderwijzen aan anderen.
Net als de vorige keer toen we er war en, bleken de Tawbuid mensen erg gastvrij te zijn. Ze gaven ons onderdak en waren erg royaal in het delen van hun voedsel met ons (hun gewassen en varken en kippen), maar ook hun tijd (er kookte iemand voor ons elk van de 4 avonden).
Naar hen toegaan is een wandeltocht van 2 ½ uur door de bergen, na een busrit van 7 uur vanaf Calapan. Om in calampan te komen nemen we een boot (ruim een uur) vanaf Batangas en een busrit van ruim drie uur vanaf Manila. De klim over de berg is niet eenvoudig als bergbeklimmen en wandeltochtne niet je hobby zijn, maar de Mangyan mensen hielpen ons geweldig. Op de dag dat we naar huis moesten, regende het en was het erg glad. Het maakte het afdalen van de berg nog ingewikkelder. Een van hen liep alvast vooruit met een schep en op de erg steile of gladde plekken, maakte hij met zijn schep traptreden in de berg wat de voettocht voor ons vergemakkelijkte. Een stuk of 10 anderen droegen onze bagage. Ze dienden ons met blijdschap, niet alleen omdat ze dankbaar waren voor de training maar ook vanwege hun gastvrije aard.